بررسی و آشنایی با انواع رزوه و روش شناسایی آن ها

رزوه

رزوه چیست؟

رزوه در واقع شیارهای مارپیچ مانند درون و بیرون مهره و پیچ را می گویند که معنی لغوی آن برآمدگی و فرورفتگی روی پیچ می باشد. در اصل این فرورفتگی ها و برآمدگی های روی پیچ و مهره سبب چفت شدن آن ها می شود که انواع اتصالات را استحکام می بخشد.

رزوه ها در اصل از نظر ظاهری ممکن است بسیار شبیه به هم باشند اما در انواع مختلفی موجود می باشند و با یکدیگر دارای تفاوت های زیادی می باشند که هر کدام بر اساس نوع آن کاربرد های مختلفی را دارا می باشد.

نوع این محصول یعنی درشت و یا کوچک بودن این شیار ها می تواند به تفاوت گام پیچ ها بستگی داشته باشد. در مورد گام پیچ باید بگوییم که به فاصله طولی سر دو دندانه می گویند که در واقع پیچ هایی که گام پیچ هایی با طول بیشتر داشته باشند معمولا رزوه های آن درشت تر خواهد بود و احتمال هرز شدن آن بسیار کم خواهد بود و کاربرد آن بیشتر برای قطعات چوبی می باشد. برعکس گام پیچ هایی با طول کمتر تعداد دندانه های موجود در روی پیچ بیشتر خواهد شد در نتیجه رزوه ها کوچکتر خواهند بود و بیشتر برای ورقه های آهنی و فلزی کاربرد دارد.

مشخصات رزوه ها و انواع آن

یکی از مشخصات اصلی این محصول طراحی آن می باشد که به دو صورت مخروطی و موازی در بازار موجود می باشد. همچنین هر مجموعه ای از این قطعه که چه به صورت داخلی و چه خارجی باشد آن را به نام نری یا مادگی نیز می شناسند.

در مورد مشخصه دیگر این قطعه باید گفت که مارپیچ آن می تواند به دو جهت بچرخد که یا به صورت راستگرد می باشد و یا چپگرد که از طریق این جهات می توان تشخیص داد زمانی که رزوه ها به سمت شما باشد که آیا جهت آن به سمت شما حرکت می کند و یا از شما دور می شود. با این حال رزوه های راستگرد طبق استاندارد می باشند و بیشتر پیچ و مهره ها هم در همین جهت می باشد و کاربرد بیشتری را دارا می باشد.

قطر اصلی و بزرگ این محصول را در واقع می توان از روی نوک رزوه تشخیص داد در حالیکه قطر کوچک آن از روی شیار های رزوه ها تعیین می شوند.

یکی دیگر از مشخصه های این محصول تاج و ریشه آن می باشد که بیرونی ترین قسمت آن تاج و داخلی ترین قسمت مربوط به آن ریشه نامیده می شود.

در مورد انواع رزوه ها باید گفت که این محصول بیش از صد نوع دارد و بر اساس شرایط مختلف از جمله نری و مادگی، جهت مارپیچ، مدل طراحی دنده ها، گام محوری، گام یا دنده در هر اینچ، قطر، زاویه جانبی دنده ها و... تقسیم بندی می شود.

انواع رزوه ها

نوع رزوه ها بر اساس نیاز هر صنعت و طبق استاندارد های جهانی متفاوت می باشد و هر کدام کاربرد مخصوص خود را دارا می باشند. این محصول انواع مختلفی را دارا می باشد که در ادامه به بررسی متداول ترین و پرکاربردترین آن ها خواهیم پرداخت.

یکی از انواع این اتصالات رزوه Bsp می باشد که معمولا این نوع اتصال بیشتر در اروپا و بریتانیا مورد استفاده قرار می گیرد. خود این محصول نیز به دو دسته اتصال رزوه های Bspp و Bspt تقسیم بندی می شوند.

در مورد اتصال Bspp باید گفت که این نوع اتصال به اتصال G نیز معروف می باشد و به صورت موازی می باشد و زاویه بین دو برآمدگی آن معادل با 55 درجه می باشد. این نوع اتصال در سایز های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد که رایج ترین سایز های آن عبارت است از: G 1.8، G 1.4، G 3.8، G 1.2، G 3.4

در مورد اتصال Bspt نیز می توانیم بگوییم که این نوع اتصال با نام R نیز شناخته می شود و شکل آن به صورت مخروطی می باشد و زاویه ی بین دو برآمدگی آن 55 درجه می باشد. این محصول نیز در سایز های مختلف در بازار موجود است که رایج ترین آن عبارت است از: R 1.8، R 1.4، R 3.8، R 1.2، R 3.4

به طور کلی در مورد ویژگی های کلی این دو نوع اتصال می توانیم بگوییم که در هر دو نوع آن برآمدگی ها و فرورفتگی ها به صورت گرد هستند. همچنین در اتصالات G نوع رزوه آن به صورت موازی و در نوع R آن هم از نوع مخروطی و هم از نوع استوانه ای می باشد.

نوع دیگر رزوه ها از نوع Npt می باشد که معمولا این نوع اتصال در آمریکا و کانادا رایج می باشد که اتصال آن به صورت مخروطی شکل است و زاویه بین دو برآمدگی آن حدود 60 درجه است. این نوع نیز در سایز مختلف وجود دارد که عبارت است از: Npt 1.8، Npt 1.4، Npt 3.8، Npt 1.2، Npt 3.4. همچنین در این نوع اتصال برآمدگی ها و فرورفتگی های آن به صورت مسطح می باشد و به صورت مخروطی می باشد.

اتصال از نوع M یکی دیگر از انواع رزوه ها می باشد که طبق استاندارد جهانی می باشد و اتصال این نوع محصول به صورت موازی و یا استوانه ای است که زاویه بین دو برآمدگی آن 60 درجه می باشد و در سایز های مختلف M 10 در 1.25، M 12 در 1.5، M 14 در 1.5، M 16 در 1.5، M 22 در 1.5 موجود می باشند. همچنین از دیگر ویژگی های این محصول این است که برآمدگی آن به صورت مسطح و فرورفتگی آن به صورت گرد می باشد. همچنین در مورد سایز آن اولین حرف بعد از ام بیان کننده قطر خارجی رزوه ها و عدد دوم نشان دهنده ی فاصله میان دو رزوه است که هر دو بر اساس میلی متر می باشد.

نوع دیگر این اتصالات UNC/UNF می باشد و بیشتر در کشورهایی مثل آمریکا، کانادا و بریتانیا رایج می باشد و به دو صورت موازی و استوانه است و فاصله بین دو برآمدگی آن حدود 60 درجه است. در این نوع اتصالات برآمدگی ها به صورت مسطح و فرورفتگی ها به صورت گرد است.

تفاوت بین رزوه G type و Npt

در هنگام خرید و انتخاب این نوع اتصالات باید نهایت دقت و بررسی لازم صورت بگیرد تا در هنگام نصب آن به مشکلی برخورد نکنید از همین رو بهتر است که هریک از این اتصالات را بررسی و با همدیگر مقایسه کنیم تا بتوانیم بهترین انتخاب را داشته باشیم.

در تفاوت این دو با هم بهتر است که در ابتدا هر یک به طور جداگانه توضیح داده شود و بعد به مقایسه این دو با هم پرداخت. در توضیح اتصالات Npt باید بگوییم که این نوع تجهیزات بیشتر در کانادا و آمریکا مورد استفاده قرار می گیرند و دارای استاندارد Ansi انستیتو ملی آمریکا و Asme جامعه آمریکایی مهندسین مکانیک می باشد و جز گزینه های پرکاربرد در آمریکا می باشد.

از این مدل اتصال بیشتر در سیستم های پایپینگ، پمپ ها، کمپرسور ها و تجهیزات متحرک ابزار دقیق و... استفاده می شود. همچنین این نوع اتصال مخروطی شکل است که قطر رشته ها از بالا تا پایین کمی کاهش پیدا می کند.

اما در تفاوت این دو باید گفت که رزوه ان پی تی مخروطی شکل است در حالی که اتصال G به صورت مستقیم می باشد.

تفاوت دیگر این دو با هم در یک برآمدگی کوچک در انتهای رزوه است که از آن برای مرکز قرار دادن واشر استفاده می شود و این قابلیت در اتصالات G وجود دارد.

تفاوت بعدی این دو اتصال با یکدیگر در اندازه زاویه بین برآمدگی های آن است که در اتصالات Npt 60 درجه می باشد و در اتصالات G 55 درجه می باشد.

استاندارد رزوه متریک

بر اساس استاندارد متریک زاویه بین دو برآمدگی حدود 60 درجه می باشد و همچنین نوع اتصالات به صورت موازی می باشد که برای آب بندی آن به اورینگ احتیاج می باشد.

از پرکاربرد ترین رنج استاندارد این نوع اتصال می توان به سایز های M 10 در 1.25، M 12 در 1.5، M 14 در 1.5، M 16 در 1.5، M 22 در 1.5 اشاره کرد. در این سایز بندی عدد اول قطر خارجی رزوه ها و عدد دوم فاصله بین دو رزوه می باشد که به میلی متر است.

استاندارد رزوه ویت ورث

بعد از پیدایش و تولید پیچ و مهره در سال 1760 میلادی تقاضا برای این محصول زیاد می شود و برادران وییاست در بریتانیا کارخانه ای را برای تولید این محصولات راه اندازی کردند. با زیاد شدن کارخانه ها هر یک بر اساس سلیقه خود اتصالاتی را تولید می کردند و بازار خیلی زود پر از محصولات متنوع شد و باعث به دردسر انداختن خودروسازان شدند.

از این رو جوزف ویت ورث در سال 1841میلادی در صدد پیدا کردن راه حلی برای برطرف ساختن این مشکل بود. او با تلاش گسترده خود و جمع آوری نمونه رزوه های مختلف تولیدی بسیاری از کارخانجات ها طرح یکسان سازی رزوه تولیدی در بریتانیا را پیشنهاد کرد.

در نتیجه طرح وی باعث ساخته شدن روزه هایی با زاویه 55 درجه شد که گام آن ها بر اساس واحد اینچ بود و بسته به قطر پیچ تعداد گام در هر اینچ تغییر می کند.

گام دنده

یکی از معیار های مهم در اندازه گیری پیچ ها گام دنده یا گام پیچ می باشد که منظور از آن فاصله بین دنده هایی است که به صورت پشت سر هم بر روی محور پیچ قرار گرفته است. در تعریف دقیق تر این گام دنده باید گفت که طبق استاندارد آمریکا به تعداد دنده های قرار گرفته در هر واحد اینچ گام دنده می گویند.

در تعریف ساده تر گام دنده باید گفت که محاسبه گام دنده در واقع فاصله ای است که پیچ یا مهره با یک دور چرخش طی می کند را در نظر می گیرند تا طبق آن شماره گذاری آن انجام شود.

روش شناسایی رزوه ها

برای اطلاع و آشنایی با انواع رزوه ها و کاربرد آن بهتر است که آن ها را به طور دقیق شناسایی کنیم برای انجام شناسایی این محصول برخی تولیدکنندگان ابزار های مخصوصی را برای انجام این کار ارائه داده اند که به این ابزار ها کیت شناسایی رزوه گفته می شود و وجود آن ها برای شناسایی دقیق این محصولات الزامی می باشد و بدون وجود این گونه ابزار ها نمی توان به طور دقیق آن را شناسایی کرد.

اما برای آشنایی و شناسایی بهتر این محصولات باید به بررسی دقیق تر آن بپردازیم و با قسمت های مختلف آن آشنا شویم که عبارت است از:

نوک رزوه ها، ریشه رزوه ها، جناح رزوه ها، رزوه های کامل و رزوه های ناقص

علاوه بر این برای رزوه ها استاندارد های مختلفی وجود دارد که از این استاندارد ها می تواند به استاندارد Un/Unf، Npt/Nptf، Sae، Bspp، Metric parallel و Metric taper اشاره کنیم.

تشخیص نوع رزوه

همان طور که گفته شد شناسایی و تشخیص رزوه ها با کمک دستگاه ها و ابزار های مخصوص انجام می گیرد اما برای تشخیص بهتر این نوع محصولات باید بدانین که رزوه ها یا مخروطی شکل می باشد یا موازی که نوع مخروطی آن با عنوان دینامیکی نیز معروف هستند و رزوه های موازی نیز با عنوان مستقیم نیز شناخته می شود.

برای تشخیص مخروطی یا مستقیم بودن آن می توان به صورت چشمی و یا با استفاده از لبه تیز یک خط کش کمک گرفت و در صورت تردید می توان از ابزاری به نام کولیس استفاده کرد.

گام بعدی برای تشخیص این نوع محصول تعیین گام آن است که به روش های مختلف تعیین می شود و تعیین آن در نوع متریک و غیر متریک از هم متفاوت می باشد برای مثال در رزوه های متریک گام رزوه بر اساس میلی متر و فاصله بین دو نوک آن می باشد و در رزوه های غیر متریک گام بر اساس اینچ و تعداد رزوه های موجود در یک اینچ می باشد که برای اندازه گیری ساده آن می توان از گیج رزوه کمک گرفت.

مرحله دیگر تشخیص نوع رزوه ها تعیین سایز آن است که بر اساس نوع آن انجام می شود. به طور مثال در رزوه های موازی قطر آن در تمامی طول آن ثابت می باشد و در نوع مخروطی این گونه نیست.

مرحله و گام بعدی نیز ارائه مشخصات کامل رزوه ها می باشد که بر اساس آن می توان به شناسایی و تشخیص آن پرداخت.